Η παχυσαρκία είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα υγείας που επηρεάζουν τη χώρα μας και αποτελεί ένα αυξανόμενο ανησυχητικό φαινόμενο ειδικά για τα παιδιά. Οι ειδικοί επιστρατεύουν τα προγράμματα διατροφής και τη γυμναστική για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της, αλλά, όπως όλα δείχνουν, για τους υπέρβαρους η σωματική άσκηση συνιστά την ‘έσχατη λύση’ στη προσπάθεια τους να μειώσουν το σωματικό τους βάρος.
Σε γενικές γραμμές το κοινό πιστεύει ότι η γυμναστική δεν βοηθάει στη μείωση του βάρους, εφόσον η φυσική εξάσκηση που απαιτείτε για να μειώσει κάποιος το βάρος του θα πρέπει να ξεπερνά τα συνηθισμένα επίπεδα και συνεπώς δεν είναι πρακτικά εφαρμόσιμο. Επίσης, πολλοί πιστεύουν ότι η φυσική εξάσκηση θα προκαλέσει μεγαλύτερη κατανάλωση φαγητού με συνέπεια το αποτέλεσμα της φυσικής εξάσκησης να είναι ανεπαρκές, ώστε να προκαλέσει μείωση του βάρους.
Φυσική εξάσκηση: αρωγός ή όχι κατά της παχυσαρκίας
Η φυσική εξάσκηση είναι συνδεδεμένη με παραγωγή ενέργειας και θερμότητας και συνεπώς με τη συνολική ενέργεια που ξοδεύει ο άνθρωπος. Σύμφωνα με τους νόμους της θερμοδυναμικής, η παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα της μεγαλύτερης κατανάλωσης ενέργειας σε σχέση με την ενέργεια που ξοδεύεται, αλλά είναι δύσκολο να κατανοήσουμε αν η παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα της αυξημένης κατανάλωσης ενέργειας σε σχέση με την ενέργεια που ξοδεύεται ή της μειωμένης ενέργειας που ξοδεύεται σε σχέση με την ενέργεια που καταναλώνεται. Με απλά λόγια το ερώτημα παραμένει: κάποιος γίνεται παχύσαρκος επειδή αύξησε την ενέργεια που καταναλώνει ή μείωσε την ενέργεια που ξοδεύει;
Φυσική άσκηση και απώλεια βάρους: Τα αποτελέσματα των ερευνών
Τα αποτελέσματα ερευνών σε ζώα παρουσιάζουν ξεκάθαρα ότι η φυσική εξάσκηση είναι απαραίτητη στον έλεγχο του βάρους του σώματος. Οι έρευνες στους ανθρώπους δεν έχουν παρουσιάσει όμως ξεκάθαρα αποτελέσματα. Παρόλα αυτά άτομα τα οποία γυμνάζονται συχνά (το λιγότερο 3 φορές την εβδομάδα) έχουν αρκετά καλό έλεγχο στη σωματική τους μάζα ενώ αυτοί που σταματούν την γυμναστική κερδίζουν βάρος.
Υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες όμως που συνδέουν τη φυσική εξάσκηση και τον έλεγχο της σωματικής μάζας. Είναι γνωστό ότι η φυσική εξάσκηση αυξάνει την ενέργεια την οποία ξοδεύουμε και υπάρχουν πίνακες σε βιβλία φυσιολογίας και εξάσκησης που παρουσιάζουν το πόσο κοστίζει ενεργειακά στον άνθρωπο να πράξει διάφορες δραστηριότητες όπως το περπάτημα, το τρέξιμο, το κολύμπι και η ποδηλασία. Η υψηλότερη ενέργεια που ξοδεύεται κατά το περπάτημα έχει βρεθεί ότι είναι 9,6 θερμίδες την ώρα, για το τρέξιμο είναι 16,2 θερμίδες την ώρα και για ελεύθερο κολύμπι 19,2 θερμίδες την ώρα. Συνεπώς ορισμένες δραστηριότητες όπως το κολύμπι και το τρέξιμο προκαλούν περισσότερη απώλεια ενέργεια σε σχέση με το περπάτημα για παράδειγμα.
Επίσης, η φυσική κατάσταση του ατόμου και η ένταση με την οποία γυμνάζεται κάποιος παίζει σημαντικό ρόλο στην απώλεια της ενέργειας. Έτσι για παράδειγμα ένας ενήλικας 70 κιλών μπορεί να ξοδεύει από 130 έως 1200 θερμίδες επιπλέον την ημέρα με 1 ώρα γυμναστική, αναλόγως με τους δυο παράγοντες που προαναφέρθηκαν. Επίσης, η φυσική εξάσκηση, όταν είναι έντονη, προκαλεί καταστολή της πείνας, ένα φαινόμενο που αντιμετωπίζουν οι αθλητές λόγω της συχνής και έντονης προπόνησης. Για κάποιον όμως που προσπαθεί να βελτιώσει το βάρος του είναι σημαντικό να υιοθετήσει μια διατροφή υψηλή σε υδατάνθρακες και χαμηλότερη σε λίπος.
Η φυσική εξάσκηση προκαλεί μεταβολικές αλλαγές που ίσως και να μπορούν να ελέγξουν τη σωματική μάζα. Η φυσική εξάσκηση επηρεάζει τους μύες του σώματος για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στην δραστηριότητα των σπόρ και της γυμναστικής. Κατά τη γυμναστική λοιπόν παρουσιάζεται αυξημένη χρήση του λίπους ως «καύσιμο» παραγωγής ενέργειας σε σχέση με τον υδατάνθρακα που είναι το «καύσιμο» προτίμησης από τους μύες που γυμνάζονται. Επίσης η φυσική εξάσκηση αυξάνει την ευαισθησία του σώματος στην ινσουλίνη (αναβολική ορμόνη) με αποτέλεσμα να μειώνεται η αναβολική δράση της ινσουλίνης στο λιπώδη ιστό. Η φυσική εξάσκηση λοιπόν αυξάνει τη διάσπαση του λίπους τόσο κατά τη διάρκεια της αλλά και μετά. Σημαντικό όμως είναι να μην είναι αυξημένη η κατανάλωση του λίπους στη διατροφή σε σχέση με τους υδατάνθρακες. Σε γενικές γραμμές πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι, για επιτυχή έλεγχο του βάρους, απαιτούνται 80 λεπτά την ημέρα δραστηριότητες, όπως το περπάτημα ή η ποδηλασία ή 35 λεπτά την ημέρα για δραστηριότητες όπως το τρέξιμο ή το κολύμπι.
Νικόλαος Καραγιάννης BSc, SRD, MPhil
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος-Ερευνητής
www.dietics.com.gr