Κωνσταντίνος Ραβανός M.D, M.Sc, Εξειδικευμένος στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, ΙΑΚΕΝΤΡΟ advance fertility center
Η ραγδαία εξέλιξη της επιστήμης και των τεχνικών εφαρμογών στο πεδίο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, οδήγησε σε καινοτόμες πρακτικές που αφορούν, όπως θα περιγράψουμε στη συνέχεια, όλα τα στάδια της εξωσωματικής διαδικασίας, από την γονιμοποίηση και επώαση των εμβρύων έως την εμβρυομεταφορά.
Εξέταση DNA του σπέρματος
Ο έλεγχος του κατακερματισμού του DNA(DNA–fragmentation)καθώς και της αριθμητικής και δομικής ακεραιότητας των χρωμοσωμάτων του σπέρματος με φθορίζοντα υβριδισμό (DNA–FISH) συνιστούν δείκτες της ποιότητας του σπέρματος. Παθολογικές τιμές των δεικτών συνδέονται με αποτυχημένες εξωσωματικές και καθ΄εξιν αποβολές. Σε παθολογικό FISH-σπέρματος συστήνεται προεμφυτευτικός έλεγχος των εμβρύων πριν την έμβρυο μεταφορά για την διαπίστωση των υγιών εμβρύων.
Προεμφυτευτική διάγνωση εμβρύων.
Έλεγχος του γενετικού υλικού των εμβρύων για τη διαπίστωση χρωμοσωμικών και γονιδιακών ανωμαλιών πριν από την έμβρυο μεταφορά, με βιοψία κυττάρων του εμβρύου την 3η ή 5η ημέρα της καλλιέργειας. Η εξέλιξη του εμβρύου συνήθως συνεχίζεται απρόσκοπτα με πολύ καλά αποτελέσματα. Συστήνεται σε ζευγάρια με ιστορικό βιοχημικών κυήσεων, πολλαπλών αποβολών, αποτυχημένων εξωσωματικών, γνωστής γενετικής ανωμαλίας ή γέννησης παιδιού με γενετικό σύνδρομο.
Υποβοηθούμενη εκκόλαψη εμβρύου (Hatching)
Η υποβοηθούμενη με χρήση laser ή μηχανικά, διάνοιξη της διαφανούς ζώνης που καλύπτει το έμβρυο, την ημέρα της εμβρυο μεταφοράς, βελτιώνει το ποσοστό εμφύτευση, αυξάνοντας την επιτυχία της προσπάθειας. Εφαρμόζεται συνήθως σε γυναίκες ηλικίας >37 ετών και σε κρυοσυντηρημένα έμβρυα καθώς στις περιπτώσεις αυτές η διαφανής ζώνη είναι παχιά, σκληρής σύστασης και μπορεί να οδηγήσει σε αποτυχία αυτόματης εκκόλαψης και αδυναμία εμφύτευσης.
Έμβρυο μεταφορά βλαστοκύστης
Η βελτίωση των υλικών και των κλιβάνων επώασης, μας επιτρέπει την παρατεταμένη καλλιέργεια των εμβρύων για πέντε ημέρες και τηνενδομήτρια μεταφορά βλαστοκύστεων. Η ενεργοποίηση του εμβρυϊκού γονιδιώματος που συμβαίνει, οδηγεί μέσω φυσικής επιλογής στην εξέλιξη των δυνητικά ικανότερων έμβρυων, αφού μόνο το 40-50% αυτών φτάνουν μέχρι το στάδιο της βλαστοκύστης. Συνήθως μεταφέρεται μία μόνο βλαστοκύστηαποφεύγοντας τους κινδύνους μιας δίδυμης κύησης.
Invitro ωρίμανση των ωαρίων
Πρόκειται για λήψη ανώριμων ωαρίων από ωοθυλάκια μεγέθους 5-10mm, μετά από ήπια ορμονική διέγερση και τελική ωρίμανση αυτών στο εργαστήριο. Η διαδικασία της γονιμοποίησης και της έμβρυο μεταφοράς είναι ίδιες όπως στην κλασική εξωσωματική. Η μέθοδος είναι τεχνικά δύσκολη με χαμηλότερα ποσοστά εγκυμοσύνης (≈20%) σε σύγκριση την κλασική εξωσωματική (≈40%). Εφαρμόζεται σε περιπτώσεις γυναικών με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών για την αποφυγή του συνδρόμου υπερδιέγερσης και σε ιατρική αντένδειξη χρήσης ορμονικής διέγερσης.
Πρόκειται για την πλέον σύγχρονη και αποτελεσματική μέθοδο κρυόψυξης και φύλαξης γενετικού υλικού για μελλοντική χρήση. Επιτρέπει την υπερταχεία ψύξη σε υαλώδη μορφή ζωντανών ιστών (ωοθήκης) και κυττάρων (ωαρίων, σπερματοζωαρίων) με αποφυγή δημιουργίας ενδοκυτταρικού πάγου,μέσω της χρήσης ειδικών κρυοπροστατευτικών μορίων. Τα βιολογικά υλικά τοποθετούνται σε ειδικά φιαλίδια (παγιέτες), που βυθίζονται απευθείας σε υγρό άζωτο στους -196°C όπου και αποθηκεύονται για μακρύ χρονικό διάστημα. Η μονάδα μας “ΙΑΚΕΝΤΡΟ” ήταν από τις πρώτες που εφάρμοσαν την τεχνική στην Ελλάδα.
Η χρήση τηςυαλοποίησηςέδωσε άριστα αποτελέσματα, με την επιβίωση των ωαρίων να πλησιάζει το 100% και τα ποσοστά εγκυμοσύνης αθροιστικά να προσεγγίζουν το 80%. Σημαντικότερη εφαρμογή, είναι η διατήρηση της γονιμότητας σε γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε ογκολογική θεραπείακαι σε εκείνες που καθυστερούν την τεκνοποίηση για κοινωνικούς λόγους.
Κρυοσυντήρηση ωοθηκικού ιστού
Επιχειρείται σε γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία ή σε χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών. Αρχικά, αφαιρούνται λαπαροσκοπικά τμήματα της ωοθήκης που περιέχουν άωρα ωοθυλάκια τα οποία στη συνέχεια ψύχονται. Μετά την αντιμετώπιση του προβλήματος, ακολουθεί η μεταμόσχευση του αποψυχθέντος ωοθηκικού ιστού συνήθως στην ανατομική θέση της ωοθήκης. Ο ωοθηκικός αυτός ιστός ανακτά, τουλάχιστον παροδικά, τη λειτουργία του και απαντά στην ορμονική διέγερση. Πρόσφατα, η ομάδα μας πραγματοποίησε με επιτυχία επανεμφύτευση ωοθηκικού ιστού ο οποίος είχε κρυοσυντηρηθεί στο ΙΑΚΕΝΤΡΟ, με σκοπό την διατήρηση γονιμότητας σε ασθενή με γυναικολογικό καρκίνο.
Timelapse
Πρόκειται για τεχνική παρακολούθησης και καταγραφής της εξελικτικής πορείας των εμβρύων, εντός των επωαστικών κλιβάνων, με μικροκάμερες σε 24ωρη βάση, μέχρι και τη στιγμή της εμβρυομεταφοράς. Επιδιώκεται αξιολόγηση και επιλογή των δυνητικά καλύτερων εμβρύων, στη βάση των μορφοκινητικών τους γνωρισμάτων, χωρίς να εκτίθενται σε αλλαγές των συνθηκών καλλιέργειάς τους.
Βιοψία ενδομητρίου (Scratcing)
Στην προσπάθεια καλύτερης κατανόησης των μηχανισμών εμφύτευσης έχουν δημιουργηθεί και εφαρμόζονται τεχνικές προσδιορισμού μοριακών βιοδεικτών που συνδέονται με την υποδεκτικότητα του ενδομητρίου και την αποτελεσματικότερη εμφύτευση του εμβρύου. Επιπλέον, ηβιοψία του ενδομητρίου προκαλεί μηχανικό τραυματισμό. Πιστεύεται, ότι στην προσπάθεια επούλωσης, παράγονται τοπικά αυξητικοί παράγοντες που αφυπνίζουν τα βλαστικά κύτταρα του ενδομητρίου προάγοντας την έκφραση των υποδοχέων υποδεκτικότητας και την ικανότητα εμφύτευσης.
Βλαστικά κύτταρα (stemcells)
Πρόκειται για πολυδύναμα αδιαφοροποίητα κύτταρα που μπορούν να καλλιεργηθούν για πολλές γενιές και κάτω από κατάλληλες συνθήκες και μοριακά ερεθίσματα (αυξητικοί παράγοντες) εκτρέπεται η διαφοροποίησή τους προς συγκεκριμένες κυτταρικές σειρές. Η χρήση τους στην εξωσωματική είναι πειραματική αλλά πολλά υποσχόμενη σε τομείς όπως η αναγέννηση των γεννητικών κυττάρων στην ωοθήκη και η βελτίωση του ενδομήτριου περιβάλλοντος.
Συμπερασματικά, οι εξελίξεις στο χώρο της εξωσωματικής είναι σημαντικές και ελπιδοφόρες επιτυγχάνοντας την εξατομικευμένη προσέγγιση του υπογόνιμου ζευγαριού στην κατεύθυνση της μεγιστοποίησης του αναπαραγωγικού αποτελέσματος και της ασφάλειας δίνοντας ελπίδα σε περισσότερα ζευγάρια για τεκνοποίηση.