Dr. Νταφόπουλος Χ. Αλέξανδρος
Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος
Διδάκτωρ Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου
- Εξωσωματική γονιμοποίηση
- Λαπαροσκοπική Χειρουργική – Ενδοσκόπηση
- Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Luebeck Schleswig- Holstein, Γερμανίας
Παναγούλη 65, 2ος όροφος, Λάρισα, 41222
ΤΗΛ. 2410555044 ΚΙΝ.6936816480 FAX. 2410555044
Email: info@dafopoulos.gr site: www.dafopoulos.gr
Η σπερματέγχυση είναι μία χαμηλού κόστους διαδικασία, στην οποία επεξεργασμένο σπέρμα τοποθετείται κάτω από ειδικές συνθήκες μέσα στην ενδομήτρια κοιλότητα. Με ειδική επεξεργασία του σπέρματος που γίνεται στο εργαστήριο της μονάδας Ιατρικώς υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, προκύπτει ένας μικρός όγκος σπέρματος με υψηλή συγκέντρωση σε σπερματοζωάρια, με καλή κινητικότητα τα οποία τοποθετούνται μέσω ενός καθετήρα, με μια ανώδυνη διαδικασία που δεν απαιτεί αναισθησία, στη κοιλότητα της μήτρας. Τα παραπάνω αφορούν στη χρήση φρέσκου σπέρματος από το σύντροφο της γυναίκας, ενώ μία παραλλαγή της διαδικασίας μπορεί να γίνει με χρήση κατεψυγμένου σπέρματος δότη.
Σε ποιους απευθύνεται η μέθοδος της ενδομήτριας σπερματέγχυσης?
- Ζευγάρια με ανεξήγητη υπογονιμότητα
- Γυναίκες με ήπια ενδομητρίωση
- Γυναίκες με διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας
- Ήπιος ανδρικός παράγοντας
- Σε περιπτώσεις που είναι δυσχερής ή αδύνατη η κολπική επαφή
- Σε διαταραχές εκσπερμάτισης
- Σε προβλήματα του τραχήλου της μήτρας (τραυματισμοί του τραχήλου από προηγούμενες επεμβάσεις, προβλήματα τραχηλικής βλέννης)
- Εάν χρησιμοποιείται σπέρμα δότη
- Ειδικές περιπτώσεις που απαιτείται επεξεργασία του σπέρματος (άνδρας HIV θετικός)
- Ζευγάρια του ίδιου φύλου (σε χώρες όπου η νομοθεσία του επιτρέπει)
Σε ποια ζευγάρια δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται η μέθοδος της ενδομήτριας σπερματέγχυσης?
- Σε περιπτώσεις όπου και οι δυο σάλπιγγες έχουν σοβαρή βλάβη
- Σε γυναίκες αυξημένης ηλικίας ή με ελαττωμένες ωοθηκικές εφεδρείες
- Σε σοβαρές διαταραχές του σπέρματος
- Σε σοβαρή ενδομητρίωση
- Σε γυναίκες με ιστορικό πυελικών φλεγμονών
Ποια είναι η διαδικασία της σπερματέγχυσης?
Η σπερματέγχυση είναι δυνατόν να λάβει χώρα σε ένα μη διεγερτικό κύκλο (φυσικός κύκλος χωρίς τη χορήγηση φαρμάκων στη γυναίκα) ή σε ένα διεγερτικό κύκλο (κύκλος με ήπια ωοθηκική διέγερση). Η πρώτη περίπτωση ενδείκνυται σε καταστάσεις διαταραχών εκσπερμάτισης ή σε προβλήματα του τραχήλου της μήτρας, ενώ η δεύτερη περίπτωση ενδείκνυται σε καταστάσεις ανεξήγητης υπογονιμότητας ή διαταραχών ωοθυλακιορρηξίας.
- Μη διεγερτικοί κύκλοι
Σε φυσικούς κύκλους χωρίς τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, η γυναίκα παρακολουθείται υπερηχογραφικά ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να προσδιοριστεί ο χρόνος της ωοθυλακιορρηξίας. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με ειδικά κιτ ελέγχου της ωορρηξίας που πωλούνται στα φαρμακεία, είτε με προγραμματισμένη πρόκληση της ωοθυλακιορρηξίας, με τη χορήγηση ανθρώπινης χοριακής γοναδοτροπίνης (ένεση pregnyl ή ovitrelle). Μελέτες έχουν δείξει μικρή υπεροχή της πρώτης μεθόδου, σε σχέση με τη δεύτερη.
- Διεγερτικοί κύκλοι
Κύκλοι με ήπια ωοθηκική διέγερση επιτυγχάνονται με τη χορήγηση φαρμάκων είτε από το στόμα, είτε σε ενέσιμη μορφή. Η θεραπεία πρώτης γραμμής, περιλαμβάνει τη χορήγηση από το στόμα κιτρικής κλομιφαίνης σε δόση 100 mg (50 – 150 mg) για πέντε συνεχόμενες ημέρες, με έναρξη από τη δεύτερη έως τη πέμπτη ημέρα του κύκλου ανάλογα με τη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου της γυναίκας. Η παρακολούθηση και πρόκληση της ωοθυλακιορρηξίας γίνεται με τον ίδιο τρόπο όπως και στους φυσικούς κύκλους, εναλλακτικά μπορεί να χορηγηθεί από το στόμα λετροζόλη (αναστολέας της αρωματάσης), σε χώρες που έχει πάρει την έγκριση γ’ αυτό το σκοπό. Σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας ή σε νεαρές γυναίκες με χαμηλές ωοθηκικές εφεδρείες, που υποβάλλονται στη διαδικασία της σπερματέγχυσης, προτιμούμε τη χορήγηση ενέσιμων φαρμάκων (γοναδοτροπινών). Σε αυτή τη περίπτωση εκτός από το τακτικό υπερηχογραφικό έλεγχο, κρίνεται απαραίτητος και ο προσδιορισμός των επιπέδων της οιστραδιόλης στο αίμα. Όταν τουλάχιστον ένα ωοθυλάκιο εμφανίζει μέση διάμετρο 16-18 mm, χορηγείται στη γυναίκα ενέσιμη ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη (hCG), ώστε 34-36 ώρες μετά να προκληθεί ωοθυλακιορρηξία και να υποβληθεί στη διαδικασία της σπερματέγχυσης.
Σε αυτή τη χρονική στιγμή θα ζητηθεί από τον άνδρα να δώσει το δείγμα του σπέρματος κατόπιν αυνανισμού, μετά από 2 – 5 ημέρες σεξουαλικής αποχής. Ιδανικά, αυτή η διαδικασία λαμβάνει χώρα σε ειδικά διαμορφωμένο δωμάτιο, στο εργαστήριο της ΜΙΥΑ. Το σπέρμα συλλέγεται σε αποστειρωμένο κύπελλο για να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος μόλυνσης του και στη συνέχεια υφίσταται ειδική επεξεργασία από τον Εμβρυολόγο, ώστε να απομονωθούν τα καλής ποιότητας κινούμενα σπερματοζωάρια και να μεταφερθούν με τη βοήθεια ενός εύκαμπτου καθετήρα μέσα στην ενδομητρική κοιλότητα. Εάν ο αριθμός τους είναι μεγαλύτερος από 5 – 10 εκατομμύρια, τα ποσοστά επιτυχίας της μεθόδου είναι σαφώς καλύτερα απ’ ότι σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις σπερματοζωαρίων.
Κατά τη σπερματέγχυση η γυναίκα ξαπλώνει σε θέση λιθοτομής, σε ένα γυναικολογικό κρεβάτι και ο γιατρός τοποθετεί με ήπιες κινήσεις ένα μητροσκόπιο στο κόλπο της, αναγνωρίζοντας έτσι το εξωτραχηλικό στόμιο. Σε αρκετές περιπτώσεις και ιδίως σε γυναίκες με πρόσθια κλήση και κάμψη της μήτρας, ζητείται από τη γυναίκα να έχει γεμάτη ουροδόχο κύστη, ενώ σε περίπτωση δυσκολίας εισόδου του εύκαμπτου καθετήρα από το τραχηλικό στόμιο, σκόπιμη είναι η ταυτόχρονη διενέργεια διακοιλιακού υπερηχογραφήματος. Με λεπτές κινήσεις ο γιατρός και χωρίς να αγγίξει την άκρη του καθετήρα, τοποθετεί το καθετήρα διαμέσου του τραχηλικού καναλιού στην ενδομητρική κοιλότητα, σε ένα βάθος 6-6,5 εκατοστά. Είναι σημαντικό ο καθετήρας να μην αγγίξει το πυθμένα της μήτρας, γιατί μπορεί να προκληθούν συσπάσεις της μήτρας, όπως επίσης και να μην υπάρξει καθόλου αιμορραγία κατά τη διάρκεια της σπερματέγχυσης, γιατί είναι τοξική για την εμφύτευση του εμβρύου. Μετά τη σωστή τοποθέτηση του καθετήρα γίνεται η έγχυση του σπέρματος και με ήπιους χειρισμούς η απομάκρυνση του καθετήρα. Τα σπερματοζωάρια φθάνουν στις σάλπιγγες 5 λεπτά μετά την έγχυση τους, ενώ συστήνεται στη γυναίκα να μην σηκωθεί αμέσως από το γυναικολογικό κρεβάτι, αλλά να παραμείνει εκεί για 10-15 λεπτά. Όπως γίνεται αντιληπτό η όλη διαδικασία διαρκεί λίγα μόνο λεπτά, ενώ δεν προκαλεί καμία δυσφορία στη γυναίκα.
Τι πρέπει να προσέχω μετά τη σπερματέγχυση?
Η γυναίκα είναι δυνατόν να επιστρέψει στη καθημερινή της δραστηριότητα λίγες ώρες μετά τη σπερματέγχυση. Αυξημένη εφύγρανση κολπικά μετά τη διαδικασία, μπορεί να παρατηρηθεί και οφείλεται σε υπερέκκριση της τραχηλικής βλέννης, χωρίς να σημαίνει ότι το δείγμα του σπέρματος εξέρχεται από το κόλπο. Θα πρέπει να ενημερώσουμε τη γυναίκα γι’ αυτό, ώστε να μην ανησυχεί. Επίσης ήπιες κράμπες στη κοιλιακή χώρα μπορεί να παρατηρηθούν, οπότε και συνιστούμε τη λήψη ενός ήπιου αναλγητικού (depon), Το ζευγάρι επιτρέπεται να έχει σεξουαλικές επαφές μετά τη σπερματέγχυση εάν το επιθυμεί, σε περιπτώσεις όμως που αναφέρεται δυσφορία στη κοιλιακή χώρα λόγω μεγέθυνσης των ωοθηκών μετά από χορήγηση κλομιφαίνης ή γοναδοτροπινών, το ζευγάρι θα πρέπει να αποφύγει τις σεξουαλικές επαφές. Δυο εβδομάδες μετά τη σπερματέγχυση, πραγματοποιείται έλεγχος των επιπέδων της β χοριακής γοναδοτροπίνης ή τεστ κυήσεως. Υποστήριξη της ωχρινικής φάσεως με χορήγηση προγεστερόνης ενδοκολπικά συστήνεται στις περισσότερες των περιπτώσεων, ιδίως εάν η ήπια διέγερση έγινε με χρήση ενέσιμων γοναδοτροπινών.
Υπάρχουν επιπλοκές από τη διαδικασία της σπερματέγχυσης?
- Η λοίμωξη των έσω γεννητικών οργάνων αποτελεί μια σπάνια πιθανή επιπλοκή.
- Δεν έχει διευκρινιστεί εάν ο κίνδυνος για εξωμήτριο κύηση είναι αυξημένος σε γυναίκες που υποβάλλονται σε σπερματέγχυση, σε σύγκριση με άλλες γυναίκες με τους ίδιους προδιαθεσικούς παράγοντες που επιτυγχάνουν εγκυμοσύνη χωρίς σπερματέγχυση.
- Το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών αποτελεί επιπλοκή της διέγερσης των ωοθηκών και μπορεί να παρατηρηθεί σε κύκλους διέγερσης με γοναδοτροπίνες και ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη (HCG), ενώ σπάνια παρατηρείται σε γυναίκες που λαμβάνουν κιτρική κλομιφαίνη.
- Η πιθανότητα πολύδυμος κυήσεως υφίσταται σε κύκλους που η διέγερση γίνεται γοναδοτροπίνες, ενώ είναι χαμηλότερη σε κύκλους που η διέγερση γίνεται με κιτρική κλομιφαίνη.
Σε περίπτωση αποτυχίας πόσες φορές μπορώ να κάνω σπερματέγχυση?
Τα ποσοστά επιτυχίας της σπερματέγχυσης μειώνονται σημαντικά μετά από τρεις κύκλους προσπαθειών, ανεξάρτητα από τη μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε για την πρόκληση της ωοθυλακιορρηξίας. Σε αυτή την περίπτωση, συνήθως, προτείνουμε την εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων αντιμετώπισης της υπογονιμότητας. Οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες προτείνουν ένα μέγιστο αριθμό έξι κύκλων, ανάλογα με την αιτία της υπογονιμότητας.
Ποια είναι τα ποσοστά επιτυχίας της σπερματέγχυσης?
Το ποσοστό επιτυχούς κυήσεως μετά από έναν κύκλο σπερματέγχυσης, κυμαίνεται από 10-20%, είναι δηλαδή χαμηλότερο από το ποσοστό επιτυχίας μιας προσπάθειας εξωσωματικής γονιμοποίησης, είναι υψηλό όμως εάν σκεφτεί κανείς ότι ποσοστό κύησης για ένα γόνιμο ζευγάρι μετά από σεξουαλική επαφή είναι περίπου 20% ανά μήνα. Είναι, λοιπόν, σαφές ότι μπορεί να απαιτηθούν περισσότερες από μια προσπάθειες, ώστε να επιτευχθεί μια εγκυμοσύνη.
