Γρηγόριος Ν. Μανούδης, Χειρουργός Ορθοπαιδικός
Η ρήξη του προσθίου χιαστού συνδέσμου του γόνατος αποτελεί μια από τις πιο συχνές αθλητικές κακώσεις που προκαλεί σοβαρή διαταραχή της φυσιολογικής λειτουργίας της άρθρωσης και οδηγεί σε δευτεροπαθή αρθρίτιδα εφόσον δεν αντιμετωπισθεί εγκαίρως.
H σταθερότητα της άρθρωσης του γόνατος βασίζεται περισσότερο στους συνδέσμους παρά στις οστεοχόνδρινες δομές. Ο έσω και ο έξω ο πλάγιος σύνδεσμος βρίσκονται στην έσω και έξω επιφάνεια του γόνατος, αντίστοιχα. Ο πρόσθιος και οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος βρίσκονται στο κέντρο της άρθρωσης και χιάζονται μεταξύ τους. Οι τέσσερις αυτοί σύνδεσμοι προσδίδουν την απαραίτητη σταθερότητα για τη φυσιολογική κίνηση του γόνατος. Πιο συγκεκριμένα οι χιαστοί σύνδεσμοι εμποδίζουν την προσθιοπίσθια μετατόπιση της κνήμης όταν το γόνατο είναι λυγισμένο. Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος (ΠΧΣ) αντιστέκεται στην πρόσθια μετατόπιση και την έσω στροφή της κνήμης σε σχέση με το μηρό.
Η ρήξη του ΠΧΣ προκαλεί αστάθεια στο γόνατο πιο συχνά από ότι οι τραυματισμοί των άλλων συνδέσμων και μπορεί να είναι μερική ή πλήρης, η οποία είναι και η πιο σοβαρή. Συνήθως συνοδεύεται από κάκωση και άλλων στοιχείων του γόνατος όπως βλάβη των μηνίσκων, των πλάγιων συνδέσμων ή του αρθρικού χόνδρου.
Ρήξη του ΠΧΣ συμβαίνει συχνά σε αθλήματα επαφής, όπως ποδόσφαιρο, μπάσκετ ή σε αθλήματα όπου απαιτούν ξαφνικές αλλαγές πορείας, πχ σκι. Ο πιο συνηθισμένος μηχανισμός κάκωσης είναι η στροφή του μηρού πάνω στην κνήμη όταν το βάρος όλου του σώματος πέφτει στο ένα πόδι όπως κατά την προσγείωση από άλμα. Άλλοιμηχανισμοί κάκωσης είναι η υπερέκταση του γόνατος καθώς και η πρόσθια μετατόπιση της κνήμης σε σχέση με τον μηρό. Όταν οι παραπάνω κινήσεις γίνουν με μεγάλη δύναμη και σε βαθμό τέτοιο που να ξεπερνά τις δυνάμεις αντοχής του ΠΧΣ, τότε προκαλείται ρήξη.
Τη στιγμή του τραυματισμού, ο αθλητής ακούει ένα ξαφνικό χαρακτηριστικό ήχο(κρακ). Σχεδόν άμεσα παρουσιάζεται οίδημα στο γόνατο που οφείλεται στη συγκέντρωση αίματος στην άρθρωση (αίμαρθρο).Άλλα συμπτώματα είναι ο πόνος που μπορεί να κυμαίνεται από μέτριο έως σοβαρό και η αστάθεια του γόνατος.
Η διάγνωση τίθεται συνήθως κλινικά από το ιστορικό της κάκωσης και την κλινική εξέταση. Ο απεικονιστικός έλεγχος με μαγνητική τομογραφία (MRI) θα επιβεβαιώσει τη διάγνωση και θα αναδείξει τυχόν συνοδές βλάβες.
Τα σύγχρονα δεδομένα στην αντιμετώπιση της ρήξης των χιαστών συνδέσμων επιβάλλουν τη χειρουργική αποκατάσταση της βλάβης, ιδίως σε ασθενείς κάτω των 40 ετών. Αν δεν αποκατασταθεί η ρήξη, η συνεχής αστάθεια της άρθρωσης θα οδηγήσει σε βλάβες των μηνίσκων και του αρθρικού χόνδρου και τελικά σε αρθρίτιδα. Η επέμβαση γίνεται με αρθροσκόπηση και για την αποκατάσταση του ΠΧΣ χρησιμοποιείται μόσχευμα από άλλο σημείο του σώματος (αυτόλογο). Συνήθως χρησιμοποιείται μόσχευμα επιγονατιδικού τένοντα ή τένοντα των οπισθίων μηριαίων μυών (harmstrings) και πολύ σπανιότερα πλέον συνθετικό μόσχευμα. Το πλεονέκτημα του συνθετικού μοσχεύματος ήταν ο μικρότερος χρόνος αποθεραπείας (3-4 μήνες) αλλά πλέον έχουν εγκαταλειφθεί λόγω των πολλαπλών προβλημάτων και επιπλοκών που δημιουργούσαν.Το αυτόλογο μόσχευμα αποτελεί την ιδανική επιλογή αλλά απαιτεί χρόνοεπούλωσης. Αρχικά χρειάζεται χρόνος για ενσωμάτωση του μοσχεύματος στο οστό. Ακολούθως επαναγγείωση του μοσχεύματος με τη δημιουργία αγγείων από τα σημεία ενσωμάτωσης στα οστά προς το μέσο του μοσχεύματος. Και τέλος η μετατροπή του τενόντιου μοσχεύματος σε σύνδεσμο. Αυτή όλη η διαδικασία διαρκεί περίπου 5-6 μήνες κατά τους οποίους ο ασθενής πρέπει να ακολουθεί πιστά τις οδηγίες του ιατρού και του φυσιοθεραπευτή. Ο ασθενής επανέρχεται στις αθλητικές δραστηριότητες μετά από 5- 6 μήνες.